Czym jest nietolerancja laktozy?
Laktoza to cukier mleczny naturalnie występujący w mleku krowim, kozim i produktach mlecznych. Do jej trawienia niezbędny jest enzym – laktaza, produkowany w jelicie cienkim. Gdy organizm wytwarza go za mało lub wcale, laktoza nie jest prawidłowo rozkładana i wchłaniana, co prowadzi do występowania nieprzyjemnych objawów ze strony układu pokarmowego. Objawy pojawiają się zwykle od 30 minut do 2 godzin po spożyciu produktów zawierających laktozę. Najczęściej obserwowane to:
-
wzdęcia i uczucie pełności,
-
bóle brzucha i skurcze jelit,
-
biegunki lub luźne stolce,
-
gazy i nadmierne oddawanie wiatrów,
-
nudności, rzadziej wymioty.
Stopień nasilenia objawów zależy od ilości spożytej laktozy oraz indywidualnej tolerancji organizmu.
Przyczyny nietolerancji laktozy - skąd bierze się problem?
Główną przyczyną tego stanu jest niedobór lub całkowity brak enzymu laktazy, odpowiedzialnego za rozkład laktozy w jelicie cienkim. Wyróżniamy kilka rodzajów nietolerancji laktozy: pierwotną, która jest związana z naturalnym spadkiem aktywności laktazy z wiekiem; wtórną, wynikającą z uszkodzenia nabłonka jelitowego (np. po infekcji lub w przebiegu chorób przewodu pokarmowego); oraz wrodzoną, która jest bardzo rzadka i ujawnia się już u noworodków.
Jak rozpoznać nietolerancję laktozy? - metody diagnostyczne
Nietolerancja laktozy to dość powszechny problem trawienny, objawiający się m.in. bólami brzucha, wzdęciami, biegunką czy uczuciem przelewania po spożyciu produktów mlecznych. Aby mieć pewność, że to właśnie laktoza jest przyczyną dolegliwości, warto przeprowadzić odpowiednią diagnostykę. Rozpoznanie nietolerancji laktozy opiera się najczęściej na wywiadzie lekarskim i obserwacji objawów po spożyciu mleka. W niektórych przypadkach wykonuje się:
- Wodorowy test oddechowy
Jedna z najczęściej wykorzystywanych metod. Pacjent wypija roztwór laktozy, a następnie w określonych odstępach czasu mierzy się poziom wodoru w wydychanym powietrzu. U osób z nietolerancją laktozy, niestrawiona laktoza fermentuje w jelicie grubym, powodując zwiększoną produkcję wodoru. Podwyższony poziom oznacza, że laktoza nie została prawidłowo strawiona.
-
Test eliminacyjno-prowokacyjny
Polega na czasowym wyeliminowaniu laktozy z diety, a następnie jej ponownym wprowadzeniu i obserwacji reakcji organizmu. To prosty, domowy sposób, który może dać wstępne wskazówki, ale nie jest metodą diagnostycznie pewną.
- Badania genetyczne
Badanie DNA pozwala wykryć mutacje odpowiedzialne za pierwotną nietolerancję laktozy (czyli naturalny spadek aktywności enzymu laktazy z wiekiem). Jest to test jednorazowy, dający jednoznaczny wynik dotyczący predyspozycji genetycznych.
- Test pH stolca
U niemowląt i małych dzieci można zbadać poziom pH w kale – obecność zakwaszenia może świadczyć o fermentacji niestrawionej laktozy. Stosuje się je głównie w pediatrii.
Dokładne rozpoznanie nietolerancji pozwala dostosować dietę i uniknąć nieprzyjemnych objawów, poprawiając komfort życia pacjenta.
Leczenie nietolerancji laktozy – jak sobie radzić na co dzień?
Nietolerancja laktozy nie musi oznaczać rezygnacji z komfortu życia czy ulubionych smaków. Choć nie istnieje trwałe „lekarstwo”, odpowiednie postępowanie pozwala skutecznie kontrolować objawy i unikać uciążliwych dolegliwości.
Podstawą leczenia nietolerancji laktozy jest ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie produktów zawierających laktozę, takich jak mleko, jogurty, serki czy śmietana. Warto jednak pamiętać, że poziom tolerancji laktozy różni się u każdej osoby — niektórzy mogą bez problemu spożywać niewielkie ilości tych produktów.
Na rynku dostępnych jest wiele zamienników mleka i produktów mlecznych, takich jak mleko roślinne (sojowe, migdałowe, owsiane), jogurty kokosowe czy sery bezlaktozowe. Coraz więcej sklepów oferuje również produkty z obniżoną zawartością laktozy lub całkowicie jej pozbawione.
Dodatkowo trawienie laktozy można wspomagać preparatami zawierającymi enzym laktazę, które są dostępne bez recepty. Zażywane przed posiłkiem pomagają uniknąć nieprzyjemnych objawów po spożyciu produktów mlecznych. Do takich produktów należy m.in. Lactocontrol, czy Lactaza tabs.
Bardzo ważne jest także uważne czytanie etykiet, ponieważ laktoza może ukrywać się w produktach, w których się jej nie spodziewamy — na przykład w pieczywie, wędlinach czy lekach.
Warto także pamiętać, że mleko i jego przetwory są ważnym źródłem wapnia i witaminy D, dlatego należy skonsultować się z dietetykiem, który pomoże ułożyć odpowiednio zbilansowaną dietę. Dzięki temu unikniemy niedoborów tych składników oraz białka, które mogą pojawić się po wyeliminowaniu nabiału.
Stosując się do tych zaleceń, osoby z nietolerancją laktozy mogą cieszyć się zdrowym i komfortowym stylem życia, bez obaw o nieprzyjemne dolegliwości.
Nietolerancja laktozy to powszechny problem, z którym można sobie skutecznie radzić. Kluczem jest trafna diagnoza, świadome wybory żywieniowe oraz – w razie potrzeby – sięganie po sprawdzone preparaty dostępne w aptekach. Jeśli podejrzewasz u siebie nietolerancję, warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, który pomoże dobrać odpowiednie rozwiązania.
