Rola cynku – właściwości i funkcje w organizmie
Cynk pełni w organizmie człowieka wiele kluczowych funkcji – bierze udział w procesach wzrostu, dojrzewania i prawidłowego funkcjonowania całego ustroju. Jest składnikiem setek enzymów i odgrywa istotną rolę w replikacji i transkrypcji DNA, a także w regulacji i stabilizacji genów. Uczestniczy w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów, wpływa na gospodarkę hormonalną, w tym na syntezę hormonów steroidowych.
Obecność cynku w organizmie jest niezbędna do:
-
utrzymania stabilności błon komórkowych,
-
prawidłowego metabolizmu energetycznego,
-
utrzymania prawidłowej masy ciała,
-
procesu regeneracji skóry i błon śluzowych,
-
funkcjonowania zmysłów smaku i zapachu,
-
procesów krzepnięcia krwi oraz działania narządu wzroku.
Cynk odgrywa również rolę w procesach starzenia się i apoptozy komórek, wspiera pamięć i koncentrację, pomaga w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej oraz wspomaga budowę kości. Jego obecność jest kluczowa dla prawidłowego działania trzustki i metabolizmu alkoholu, a także w neutralizowaniu toksycznego wpływu metali ciężkich.
Dodatkowo u mężczyzn cynk wpływa na jakość nasienia i dojrzewanie plemników, natomiast u kobiet w ciąży warunkuje prawidłowy rozwój płodu.
Niedobór cynku - przyczyny, objawy, konsekwencje
Niedobór cynku w organizmie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Wczesne objawy braku tego pierwiastka obejmują drażliwość, niepokój, ospałość oraz spadek apetytu. Ponadto niski poziom cynku w organizmie może nasilać objawy depresji, a także prowadzić do zaburzeń psychicznych i emocjonalnych z powodu problemów z przewodnictwem nerwowym.
Niedobór tego pierwiastka może przyczyniać się także do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, takich jak miażdżyca, nadciśnienie tętnicze czy choroba niedokrwienna serca, z powodu zmniejszonej aktywności enzymów antyoksydacyjnych. Może także prowadzić do niedoboru kwasu foliowego, co w konsekwencji powoduje anemię. Może również zaburzać funkcjonowanie tarczycy oraz wątroby. Inne konsekwencje to pogorszenie gojenia ran, obniżenie odporności, zaburzenia smaku i węchu, wypadanie włosów, a także kurza ślepota.
Cynk wpływa także na naszą skórę, a jego niedobór objawia się rumieniowymi zmianami skórnymi oraz innymi problemami dermatologicznymi.
U mężczyzn niski poziom cynku wpływa negatywnie na spermatogenezę, zmniejszając liczbę plemników, ich żywotność oraz stężenie testosteronu, co może prowadzić do problemów z potencją.
U kobiet w ciąży niedobór cynku może zakłócać rozwój płodu, sprzyjać przedwczesnemu porodowi oraz zwiększać ryzyko powikłań okołoporodowych i niskiej masy urodzeniowej noworodka.
W przypadku niemowląt i dzieci niedobór cynku może prowadzić do opóźnienia rozwoju psychomotorycznego, zahamowania wzrostu i dojrzewania płciowego, a także powodować zmiany skórne, podobne do łuszczycy, choroby paznokci, a nawet łysienie. Towarzyszy temu obniżona odporność, spadek apetytu oraz biegunki.
Główne przyczyny niedoboru cynku to zanieczyszczenie środowiska, przewlekły stres, uboga dieta, spożywanie wysoko przetworzonych produktów oraz nadużywanie używek. Problemy z wchłanianiem cynku mogą występować również w przypadku chorób przewodu pokarmowego oraz zaburzeń odżywiania. Osoby najbardziej narażone na niedobór to kobiety w ciąży, osoby starsze, pacjenci hospitalizowani oraz sportowcy.
Cynk w codziennym jadłospisie - jakie produkty wybierać?
Cynk jest pierwiastkiem, który dostarczamy do organizmu głównie poprzez dietę. Pokarmy, które są najefektywniejszym źródłem cynku, są to produkty odzwierzęce, takie jak wątróbka cielęca i wieprzowa, jaja, ryby oraz sery podpuszczkowe. Można go także znaleźć w niektórych produktach roślinnych jak dynia, biała fasola czy kasza gryczana. Warto jednak zauważyć, że cynk zawarty w roślinach jest gorzej przyswajany przez organizm. Z tego względu osoby na diecie wegańskiej lub wegetariańskiej mogą potrzebować, rozważyć suplementację cynku, aby utrzymać odpowiedni poziom tego pierwiastka w organizmie.
Nadmiar cynku – objawy i skutki
Nadmierna ilość cynku w organizmie również może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Zbyt wysoki poziom tego pierwiastka zaburza funkcjonowanie układu odpornościowego oraz negatywnie wpływa na metabolizm żelaza i miedzi, co może skutkować niedoborami tych pierwiastków. Nadmiar cynku zakłóca także gospodarkę lipidową, obniżając stężenie frakcji HDL, czyli tzw. „dobrego cholesterolu”. Może również zwiększać ryzyko rozwoju choroby Alzheimera.
Do nadmiaru cynku najczęściej dochodzi w wyniku nieprawidłowo dobranej suplementacji. Objawy zatrucia tym pierwiastkiem to m.in. bóle głowy, bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka, osłabienie, utrata apetytu oraz podrażnienie przewodu pokarmowego. Długotrwałe przedawkowanie cynku może prowadzić także do rozwoju niedokrwistości syderoblastycznej.
Podsumowanie
Cynk odgrywa istotną rolę w utrzymaniu zdrowia, dlatego warto zadbać o jego odpowiedni poziom poprzez dobrze zbilansowaną dietę. Niedobór tego pierwiastka może negatywnie wpływać na organizm, ale równie niebezpieczne jest jego przedawkowanie. Zanim sięgniemy po suplementy, warto skonsultować się z lekarzem i wykonać odpowiednie badania, by suplementacja była bezpieczna i skuteczna.
